پیام آمارد _ دکتر راضیه امین السادات [1] : خوشحاليم سعي و تلاش خستگي ناپذيرتان به ثمر نشسته است .. اگرچه ممكن است برخي از انتظارات شما به وقوع نپيوندد و تصويري كه از دانشگاه در ذهن خود ساخته ايد ، با آنچه تجربه ميكنيم متفاوت باشد،اما واقعيات موجود ، اين فكر شما را كه دانشگاه محيط كاملا متفاوتي از دبيرستان است تاييد خواهد كرد . اين تفاوتها تنها اختلاف در كميت يا كيفيت دروس ونحوه ارايه آنها نيست .آنچه دانشگاه را متمايز مي سازد تلاقي انديشه ها ، سليقه ها وتجارب مختلف است . دانشگاه يعني فرصت آشنا شدن با انسانهايي از جنسيت متفاوت ،قوميت مختلف ، سبكهاي زندگي متنوع و مملو از تازيگيها و ناشناخته ها ،در هر صورت اميدواريم با استعانت از ذات احديت و بهره گيري از ظرفيتهاي وجودي خود ، ضمن توفيق در وظايف تحصيلي ،آمادگي لازم را جهت ايفاي نقش يك متخصص سالم ، توانا ،خلاق و موثر كسب نموده و بتوانيد در حين و بعد از تحصيل رشد همه جانبه اي يافته ، از زندگي لذت برده و زمينه رشد و لذت بردن از زندگي را براي ديگران فراهم آورديد .
علاقمندي به رشته تحصيلي و اهميت آن در پيشرفت تحصيلي
هيچ يك از ما در انتخاب رنگ چشم ومو ، بلندي و كوتاهي قد ،تندي وكندي تپش قلبمان دخالتي نداريم . ما آدمها، فقط در خصوص آنچه از سر اراده و آگاهي انتخاب مي كنيم ،مورد نقد و بررسي قرار مي گيريم و در نتيجه پاداش يا مكافات مي بينيم. انسانيت ما به همين قدرت انتخاب ماست . ما انسانها ، با هر انتخابي ، در حقيقت ، خودرا مي سازيم . در واقع ارزش انسان وابسته به ارزش انتخابهاي اوست . اگر كسي در طول عمرش ، اكثر انتخابهايش صحيح ،عاقلانه ، مبتني بر واقعيت و به دور ا زتوهم و گمان باشد ، كارنامه مثبتي از خود به جا خواهد گذاشت . آدمهاي موفق نيز كساني هستند كه دركارنامه زندگيشان ، تعداد انتخابهاي درست و عاقلانه شان ، بيشتر از انتخابهاي عجولانه ،احساساتي و كم عمق و بي پايه انهاست .
انتخاب رشته يكي از مهمترين انتخابهاي هر فرد پس از پايان تحصيلات متوسطه است . اين انتخاب به دليل اهميت زيادي كه در تعيين سرنوشت افراد دارد ،تحت تاثير عوامل مختلفي قرار دارد كه به دو دسته بيروني و دروني تقسيم مي شوند . عوامل بيروني تا حدودي از اختيار فرد خارج است و به صورت غير مستقيم انتخاب او را تحت تاثيرقرار مي دهند . اما عوامل دروني تا حد زيادي در كنترل فرد قرار دارند .
عوامل بيروني مهم تاثير گذار بر انتخاب رشته شامل مواد زير است :
۱٫خانواده : ما در خانواده به دنيا مي آييم و بسياري از چيزها را از اين طريق مي آموزيم در واقع خانواده نخستين منبع يادگيري كودكان و نوجوانان است . تجاربي كه ما درخانواده مي آموزيم تا پايان زندگي با ما همراه خواهد بود .بخش زيادي از گرايش ها ، تمايلات ،نگرش ها و ارزش هاي مادرخانواده شكل مي گيرد . به دليل طولاني شدن سالهاي حضور درخانواده ، انتخاب رشته تحصيلي داوطلبان از محيط خانه وخانواده تاثير زيادي مي پذيرد .
۲٫محيط آموزشي : در طول تحصيل قبل از دانشگاه تجارت زيادي را با معلمان و همسالان خود در اين محيط كسب مي كنيم و بسياري از علايق ما به ادامه تحصيل ،در مدرسه شكل مي گيرد .
۳٫افراد اثر گذار در زندگي فرد: ما در طول زندگي با صدها بلكه هزاران نفر آشنا مي شويم برخي از اين آشنايي ها فقط چند دقيقه دوام مي آورند و برخي ديگر ممكن است تا پايان زندگي با ما همراه باشند . اما در ميان اين افراد ،تني چند اززنان و مردان ، براي ما اهميت وي‍ژه اي مي يابند و الگوي رفتار ما قرار مي گيرند . گاه دوست داريم مانند آنان باشيم و مايليم پا جاي پاي آنها گذشته و از آنها الگو بگيريم .گاه از اشتباهات آنان درس گرفته و مي خواهيم از آنها پرهيز كنيم . اين افراد در انتخاب آينده تحصيلي فرد نيز نقش مهمي دارند و در برخي مواد از والدين و معلمين نيز اثر گذارترند .
۴٫گروه هاي همسالان :گروه همسالان از سنين كودكي تا بزرگسالي بر رفتار افراد اثر مي گذارند . بسياري از انديشه ها ، خواسته ها و رفتارهاي ما تحت تاثير همسالان قرار دارد . برخي از تصميمهاي ما در گفتكو با ديگر هم سن و سالهاي ما شكل مي گيرد . ما بايد از اين رابطه و تاثيري كه مي پذيريم ارزيابي درستي داشته باشيم .
۵٫رسانه ها :رسانه هاي همچون صدا و سيما ، اينترنت و مطبوعات تاثير زيادي بر زندگي نسل جوان دارند . ما از كودكي در مقابل حجم وسيعي از اطلاعات رسانه ها قرار داريم و بسياري از دانستني ها و تصورات خود را از آنان مي گيريم .ما نبايد تحت تاثير مبالغه هاي رسانه ها در مورد رشته ها قرار بگيريم بلكه بايد همواره به دنبال واقعيت ها ، اطلاعات صحيح و تناسب هر رشته با وضعيتي كه در آن قرار داريم باشيم .
۶٫زمينه هاي اقتصادي ، شغلي :هر فرد در بافت اقتصادي خاصي رشد مي كند و مشخصه هايي را از اين بافت كسب مي نمايد كه او را از ساير افراد مجزا مي كند. زمينه هاي اقتصادي و شغلي ، انتخابهاي افراد درون جامعه را تحت تاثير قرار مي دهند . به عنوان مثال وقتي در كشورمان با پديده بيكاري روبرو هستيم ،طبيعي است كه داوطلبان هنگام انتخاب رشته ، به تحصيل در رشته هاي اشتغالزا ،توجه بيشتري نشان خواهند داد .
عوامل دروني تاثير گذار بر انتخاب رشته شامل علايق ، ارزشها ، اعتقادات ،تواناييها، ويژگيهاي شخصيتي ، اهداف و تجربيات فرد است . انتخاب رشته فرآيندي طولاني است و داوطلبان بايد از سالها قبل در مورد هدف ، علايق ، گرايشها و … به نتيجه رسيده واطلاعات لازم را براي انتخاب رشته بدست آورده باشند . با توجه به آنچه گفته شد اميدواريم بهترين انتخاب را كرده باشيد در صورتي كه در مورد انتخاب خود دچار شك و شبهه هستید كارشناسان مراكز مشاوره دانشگاه را در همين ابتدا در جريان امر قرار دهيد تا تصميم مناسب با كمك خود شما اتخاذ گردد . شايد كمك گرفتن از يك استاد راهنما شما را به انتخابتان مطمئن سازد . در هر صورت ما همواره دركنار شما هستيم .
انگيزش تحصيلي
انگيزه حالات دروني فرد است كه موجب تداوم رفتارش تا رسيدن به هدف مي شود . انگيزه ارتباط مستقيم و مثبت با پيشرفت تحصيلي دارد . به همين علت علاوه بر آنكه انگيزه وسيله اي براي پيشرفت تحصيلي در نظر گرفته مي شود ،گاهي از آن به عنوان هدف نيز نام برده مي شود ، زيرا با افزايش انگيزه ،پيشرفت تحصيلي نيز پديد مي آيد . از آنجا كه هوش و استعداد تحصيلي به عنوان دو عامل اساسي در پيشرفت تحصيلي ، كمتر تحت تاثير استاد واقع مي شود سعي بر آن است كه با افزايش انگيزه حداكثر بهره وري از هوش صورت پذيرد .
انگيزه به دونوع دروني و بيروني قابل تقسيم است . از انگيزه بيروني ميتوان به تقويت كننده هايي چون پول ،تاييد ،محبت ، احترام ،نمره و از تقويت كننده هاي دروني مي توان به رضايت خاطر و احساس خوب از يادگيري اشاره كرد . آنچه كه بيشتر موجب رفتار خود جوش مي شود ، انگيزه دروني است .
مفهوم انگيزه يا برانگيختگي به حالا و شرايطي در فرد اطلاق مي شود كه :
رفتار يا رفتارها را راه مي اندازد ،
رفتار را جهت داده و هدايت مي كند ،
رفتار را تا رسيدن به هدف نگه مي دارد .
داشتن انگيزه براي انجام هر كاري توسط انسان لازم است ، و هيچ يك از فعاليتهاي ارادي انسانها بدون داشتن انگيزه مي باشد . انگيزه مهمترين شراط ياد گيري است . علاقه به يادگيري محصول عوامل است كه به شخصيت و توانايي دانشجو ، ويژگيهاي تكاليف ، مشوقها و ساير عوامل محيطي مربوط است .
يكي از عوامل موثر بر يادگيري در ميان ياد گيرندگان ،انگيزه تحصيلي است . انگيزه تحصيلي يكي از ملزومات ياد گيري به حساب مي آيد و چيزي است كه به رفتار شدت و جهت ميبخشد و در حفظ و تداوم آن به ياد گيرنده كمك مي نمايد . در واقع انگيزه آن چيزي است كه به ياد گيرنده انر‍ژي مي دهد و فعاليتهاي او را هدايت مي كند .
جهت افزايش انگيزش تحصيلي توجه به نکات زير مفيدخواهد بود :
۱٫آموختن عادات مطالعه صحيح و مفيد و فراهم آوردن فرصت كسب موفقيت براي خود
۲٫در نظر گرفتن هدفهاي كوتاه مدت براي مطالعه
۳٫داشتن روابط نزديك و صميمي با اعضاي خانواده بدليل بهره مندي از حمايت و آرامش آنها
۴٫فكر كردن به علايق و استعدادهاي خود بصورت دقيق و منطقي
۵٫تشويق خود بعد از بدست آوردن موفقيتها ( هر چند كوچك باشد )
۶٫سعي در قوي كردي انگيزه هاي دروني
مهارتهاي تحصيلي و برنامه ريزي درسي
با آنكه زندگي دانشجويي محدود به تحصيل و درس خواندن نيست و دانشجويان بايد در برنامه و فعاليتهاي مختلف اجتماعي ، ورزشي ، هنري نيز مشاركت فعالي داشته باشند و به رشد شخصيت ومهارتهاي فردي خود بپردازند ، با اين وجود ،تحصيل و مطالعه يكي از برنامه هاي اساسي زندگي دانشجويي است و تفاوتهاي عمده اي با شيوه مطالعه دوران دبيرستان دارد . آنچه در اين روند تفاوت ، نمود پيدا مي كند اين است كه نقش فراگير در تحصيل مهمتر و بار مسئوليت دانش اندوزي او سنگين تر مي شود.استاد صرفا مطالب كليدي و سنگين را تدريس مي كند و لذا فراگير بايد هم مطالب سهل را خود بخواند و هم مطالب سخت را به كمك استاد بفهمد تا در نهايت به يك درك جامع و كلي از ماده درسي نائل آيد .
تفاوت تحصيل در دانشگاه و دبيرستان
قسمتي از تفاوت هاي تحصيل در دانشگاه و دبيرستان عبارتند از :
۱٫حجم بالاي مطالب درسي
۲٫محوريت دانشجو و نه استاد در تحصيل
۳٫تاكيد بر مشاركت دانشجويان در آموزش
۴٫فقدان نظارت بر نحوه مطالعه دانشجو
۵٫نظارت نه چندان قوي بر حضور و غياب دانشجو
۶٫تاكيد بر كارهاي عملي و تهيه مقالات
۷٫ضرورت استفاده از متون غير فارسي
۸٫متعدد بودن و يا پراكندگي متون و منابع درسي
با توجه به مواد ذكر شده شما بايد رد شيوه تحصيل خود تجديد نظر نماييد .
تمام فعاليتها و تلاش هاي ما هنگام مطالعه به منظور رسيدن به بهره وروي بيشتر و ياد گيري بهتر است . مطالعه زماني داراي بيشترين بازدهي است كه طبق اصول خاص و نظام هدفمند انجام گيرد . براي داشتن مطالعه هدفمند و ثمر بخش ،مراحل زير هنگام مطالعه بايد در نظر گرفته شود .
مرحله مطالعه :
بخش اول :بخش پيش مطالعه
هدف كسب آمادگي براي انجام مطالعه است ، و باعث افزايش دقت ، توجه و تمركز حواس مي شود و كل اين مرحله زماني بين ۲ تا ۶ دقيقه را شامل مي شود . اين بخش موارد زير را در بر مي گيرد .
۱٫بررسي اجمالي كتاب
۲٫بررسي اجمالي هر فصل
۳٫سوال گذاري
بخش دوم :بخش حين مطالعه
به منظور انجام اين مرحله يادگيري وجود قلم و كاغذ ضروري است .
۱٫مطالعه و ياداشت برداري و حاشيه نويسي از مطالب مهم
۲٫ياد گيري
بخش سوم : پس از مطالعه
بخش سوم شامل مراحل مرور است . مرور در چندين مرحله صورت مي گيرد و اهميت آن در افزايش زمان پايداري مطالب در حافظه است .
۹۰ % يادگيري طي مراحل قبل انجام مي شود و ۱۰ % باقيمانده مربوط به مرور است ولي اگر مرحله مرور به دقت انجام نگيرد مطالب در ذهن پايدار نمي ماند و تمام زحمات ما از بين مي رود .
بهترين مرور بايد طبق زمان بندي زير صورت گيرد :
مرور اول : يك روز بعد از يادگيري مطلب
مرور دوم : ۱۰ روز بعد ازياد گيري مطلب
مرور سوم : ۱ ماه بعد ازياد گيري مطلب
مرور چهارم :۴ ماه بعد ازياد گيري مطلب
به اين ترتيب اطلاعات تا يكسال بعد در ذهن باقي مي ماند .
اگر قصد داريد مطالب را مدت طولاني تري در ذهن ثبت كنيد احتياج به مرورهاي ثانويه داريد.
شامل مرور پنجم تا نهم كه مطالب را تا سالها در ذهن ثبت مي كند .
افزايش تمركز
نكته اي كه در اينجا بسيار اهميت دارد افزايش تمركز حين مطالعه است كه مي تواند در تسهيل موارد فوق مفيد باشد .
توجه به نكات زير كمك كننده خواهد بود :
۱٫پيش بيني ميزان مطالبي كه قصد مطالعه آن را داريد و در نظر گرفتن زمان معين براي آن ، تمركز شما را افزايش مي دهد .
۲٫ياد آوري تلاشهاي موفق گذشته در زمينه يادگيري تمركز شما را هنگام مطالعه افزايش مي دهد .
۳٫در انجام كارهاي جزئي روزمره هم سعي كنيد تمركز داشته باشيد . كارهايي مثل دقت در بستن بند كفش ، شمردن پله ها و …
۴٫قبل از شروع مطالعه نفسهاي عميق بكشيد .
۵٫هنگامي كه تمركز نداريد چشمهايتان را ببنديد . موفقيتهاي آينده را تجسم كنيد و سپس مجددا مطالعه كنيد.
۶٫از تكنيك تار عنكبوت استفاده كنيد :يعني دقيقا مثل عنكبوت كه به ارتعاشات تارهاي خود حساس است و نسبت به هر ارتعاشي حساسيت نشان نمي دهد ، عميقا به عوامل مخل ( سروصدا ، باز و بسته شدن در و … ) توجه نكنيد .
۷٫افكار سرگردان را در يك مسير خاص قرار دهيد ، تمركز داشتن به معناي تسلط بر افكار مزاحم نيست بلكه كنترل كردن آنهاست .
۸٫از روش تيك زدن موارد حواسپرتي استفاده كنيد . هر زمان هنگام مطالعه فكرتان منحرف شد روي برگهاي يك تيك بزنيد و سپس به خود بگوييد ” حالا اينجا باشد “و به مطالعه بپردازيد . اوايل شروع اين تمرين ممكن است تعداد تيكها زياد باشد ولي به تدريج از تعداد آنها كاسته مي شود و اين به معناي افزايش تمركز شماست .
۹٫مقدار مطالعه را متناسب و معقول انتخاب كنيد .
۱۰٫در مورد مطالعه دروس تناوب داشته باشيد . درسهاي تحليلي و حفظي را در كنار هم بخوانيد .
۱۱٫از كارهاي انجام نشده خود يك فهرست تهيه كنيد و در اوقات استراحت آنها را انجام دهيد
۱۲٫سعي كنيد موقعيتهايي را كه در آنها نمي توانيد تمركز داشته باشيد تجزيه و تحليل كنيد .
۱۳٫بين سختي انجام كار و ميزان توانمندي خود تعادل ايجاد كنيد.
۱۴٫مطالعه را از آسان به دشوار تنظيم نماييد . شروع مطالعه از ساده به مشكل تمركز را افزايش مي دهد .