- آمارد نیوز - http://amardnews.ir -

محاصره دره هراز در طوفان ریزگردها

محاصره دره هراز در طوفان ریزگردها

نویسنده : حسن قلیچ نیا
دره هراز از مهم‌ترین حوضه‌های آبریز خزر محسوب می‌شود و رودخانه هراز به‌عنوان پرآب‌ترین رودخانه مازندران از جنبه‌های مختلف حائز اهمیت فراوان است.
گستردگی این دره و برخورداری از اقلیم‌های مختلف و شرایط خاص فیزیوتوپوگرافی سبب شده که تنوع زیستی گونه‌های گیاهی و جانوری در آن از سطوح بالایی برخوردار باشد و در این بین نقش اکولوژیک این دره را از این جهات برجسته سازد. علاوه‌بر آن وجود این ظرفیت‌های طبیعی زمینه را برای استقرار سکونتگاه‌های انسانی و فعالیت‌های مرتع‌داری، کشاورزی، باغداری، گردشگری و… فراهم کرده است.
در گذشته‌های نه چندان دور هر رهگذر و گردشگر و مسافری که از این جاده زیبا گذر می‌کرد جلوه زیبایی از طبیعت پاک و زیبای هراز در ذهنش نقش می‌بست. حتی شرایط اکولوژیک منطقه هراز به‌ گونهای بود که برخی از گیاه‌شناسان خارجی در مکتوبات خود از وجود گونه‌های گیاهی فراوان در دره هراز نام بردند که هنوز این تألیفات مورد استفاده کارشناسان و دانشجویان قرار می‌گیرد. ولی امروزه در سفره سخاوتمند دره هراز آن همه زیبایی رخت بربسته است. تغییرات سریع و مخرب در حوضه هراز هم‌اکنون به‌گونهای است که هم‌وطنان عزیز با عبور از آن به خوبی اثرات آن را مشاهده می‌کنند.
 بخش زیادی از این تخریب ناشی از فعالیت معادنی است که عمدتاً در ۵۰ کیلومتری جاده آمل به تهران مستقرند و به‌طور دائم به برداشت شن، ماسه و واریزه‌های کوهی مشغولند.
نزدیک به ۲۷ معدن شن و ماسه فعال در محور هراز فعالیت دارند و هشت کارگاه دانه‌بندی شن و ماسه مخصوص چهار بانده کردن محور هراز هم در حال فعالیت هستند و با سه معدن غیرفعال، در مجموع ۳۸ معدن فعال و غیرفعال در این بخش قرار دارند. استفاده از بستر رودخانه به‌عنوان پارکینگ ماشین‌آلات سنگین، پاک‌تراشی پوشش گیاهی، تغییر مسیر رودخانه و هلاک‌کردن آبزیان، تخریب دامنه‌های پرشیب و ایجاد راه‌های دسترسی و متعاقب آن فرسایش و رانش زمین، گل‌آلود کردن رودخانه و زیان جبران‌ناپذیر به آبزیان از زمره عوامل مخربی هستند که اکوسیستم هراز را دگرگون ساخته است. اکنون بیش‌تر معادن شن و ماسه در حومه رودخانه هراز در حال استفاده از واریزه‌های کوهی هستند که موجب آلودگی رودخانه هراز می‌شوند.
آن چیزی که هم‌اکنون مسئولان برای ساکنان شهرستان آمل اعلام خطر کرده‌اند، کانون ریزگردهای دره هراز است. ایجاد گرد و خاک در منطقه از زمره عوارض زیان‌بار این معادن است. ضمن این‌که عبور و مرور کامیون‌های حمل بار به تعداد زیاد و عدم رعایت استانداردهای لازم در برخی از زمان‌ها منجر به وارد شدن خسارات جانی و مالی به هم‌وطنان شده است.
 کافی است یک روز صبح از آمل به‌سمت هراز حرکت کنید تا به ناگاه پس از خارج شدن از منطقه «منگل» با حجم عظیمی از ریزگردها مواجه شوید که حتی به‌سمت ارتفاعات بالاتر هم کشیده شده است؛ ریزگردهایی که سهم هم‌وطنان ما شده و نتایج و عواقب آن هم بر همگان مشهود است و صدمات زیاد و حتی جبران‌ناپذیری را متوجه انسان می‌کند و البته تعداد بسیار اندکی هم به‌سبب آلوده کردن محیط زیست و مخاطرات جدی برای هم‌وطنان، سود می‌برند.
این ریزگردها حتی گیاهان منطقه را تحت تأثیر قرار داده و در درازمدت باعث خشک‌شدن و از بین رفتن آن‌ها می‌شود. البته تمامی ذرات معلق موجود در جو زمین سرانجام روی زمین ته‌نشین می‌شوند و بدین‌ترتیب حیات تمامی زیستمندان این کره خاکی را به خطر می‌اندازند. پوشش گیاهی این منطقه از فرونشست این ذرات معلق آسیب‌های فراوانی را متحمل شده‌؛ چراکه گرد و غبار هنگامی که با نم باران یا رطوبت ترکیب شود، لایه ضخیمی را در طبقات فوقانی برگ‌ها تشکیل می‌دهد که به سادگی نمی‌توان آن را پاک کرد.
 هر چند تعدادی از این معادن توسط اداره محیط زیست تعطیل شده‌اند؛ ولی دامنه فعالیت برخی دیگر از معادن در این بخش، چهره اکوسیستم زیبای منطقه را متلاشی کرده است.
باید مدیریت صحیحی برای برگرداندن طبیعت به حالت قبل از استخراج معادن وجود داشته باشد که این کار می‌تواند در قالب طرح‌های درختکاری، افزایش میزان فضای سبز و کاشت دوباره گونه‌های گیاهی که در روند معدن‌کاوی از بین رفته‌اند، اجرایی شود.
سازمان‌های ذی‌ربط معادن باید نگاه ویژه‌ای نسبت به موضوع حفظ محیط‌زیست داشته باشد؛ از این رو می‌طلبد مسئولان برنامه مدیریت زیست‌محیطی را در روند بحث اکتشاف و استخراج تدوین کنند. سازمان حفاظت محیط‌زیست بایستی با جدیت وضعیت معدون‌کاوی کشور را پیگیری کند تا با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت به وضعیت مطلوب زیست‌محیطی بعد از عملیات معدن‌کاوی دست یابیم./«سبزینه»